Sevgili Okurlar,
Cumhuriyetimizin ve Lozan Barışı’nın yüzüncü yılını kutluyoruz. Lozan Barış Antlaşması, cumhuriyet yolunda atılmış tarihsel ve anıtsal bir adımdır. Türkiye için bir dönüm noktasıdır. 1911 Trablusgarp Savaşı ile başlayan, Balkan Savaşları, 1. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı ile devam eden on bir yıllık dönemin sona erdirilerek Türkiye’nin barış yüzyılına görkemli girişidir.

Ancak çok önemli bir şey daha var: Lozan Barış Antlaşması, Türkiye’nin “birkaç yüzyıldır mahrum bırakıldığı tam bağımsızlığını” tüm dünyaya kabul ettirmesinin, uluslararası topluluğun eşit ve saygın bir üyesi olarak çağdaş devletler ailesindeki onurlu yerini alışının da belgesidir. Bu bakımdan kurucu bir antlaşmadır Lozan. Cumhuriyet devrimiyle taçlanan Kurtuluş Savaşımızın tamamlayıcı parçasıdır.

Hepimiz biliyoruz ki bu noktaya kolay gelinmedi. Ülkemiz sonsuz acıların kaynağı Birinci Dünya Savaşı’nın, beş yıllık işgalin, parçalanmanın ve ihanetin ıstırabını yaşadı; Türkiye’yi yok sayan, Türk halkının geleceğini esaret altına alan Sevr Antlaşması’nın utancına katlanmak zorunda kaldı. Bir yanda teslimiyet ve işbirliği, öbür yanda ret ve direniş örgütlendi.
Başta Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere, işgale ve ülkenin paylaşılmasına karşı çıkanlar, Türkiye’nin tam bağımsızlığından yana olanlar Sevr’in dayattığı yok oluşu, ulusal dirilişe dönüştürdüler. İşgalcileri ve işbirlikçilerini püskürttüler. Misak-ı Milli ile çerçevesini çizdikleri vatanı savaş meydanlarında oluşturdular. Dünyaya ilham veren bu büyük bağımsızlık mücadelesinin askeri zaferlerini, Lozan’da siyasi ve diplomatik zaferle taçlandırdılar. Türkiye’yi bağımsız, laik, modern bir ülke olarak özgür ve barışçıl bir geleceğe taşıdılar. En elverişsiz koşullarda anıtsal bir başarı elde ettiler.

Bu mücadelenin birinci adamı Mustafa Kemal Atatürk’tü. İkinci adamı, Kurtuluş Savaşı’nda Batı Cephesi Komutanı olduğu günlerde, “çizmeyi ayağından çıkarıp ilk defa sivil iskarpin giyen” ve Lozan’da Türk halkının savaşarak ördüğü bağımsızlık duvarını ustaca savunan İsmet İnönü oldu. İnönü’ye göre Lozan Konferansı, tüm dünyayı yönetenlere karşı “bir ulusun bütün varlığını ortaya koyarak verdiği büyük bir sınavdı.” İnönü bu sınavdan başarıyla çıktıysa bunda Mustafa Kemal Atatürk’ten aldığı desteğin ve savaşı kazanmış bir ülkenin temsilcisi olmasının yanı sıra yüksek diplomatik yeteneğinin; gösterişten uzak, kararlı, hedef odaklı duruşunun; ayrıntılardaki titizliğinin rolü büyüktü.

Bu büyük mücadelenin ilk adımları Şişli’de atılmıştı. İşgale karşı direnişi, Kurtuluş Savaşı’nı bir halk hareketi olarak örgütleyip zafere ulaştıran Mustafa Kemal Atatürk, ülkemizin özgür ve bağımsız gelecek planlarını Halaskârgazi Caddesi’ndeki 140 numaralı, bugün Atatürk Evi Müzesi olarak kullanılan evde tasarlamış, silah arkadaşlarıyla birlikte ilk kararları burada almıştı. O yüzden biz Şişlililer, Lozan’a uzanan büyük tarihsel yolculuğun ilk durağında yaşamayı onur sayıyoruz. Hem Kurtuluş Savaşı’nın hem de Lozan’ın kavranmasını, Mustafa Kemal Atatürk’ün yolunun anlaşılması ve genç kuşaklara aktarılmasında ulusal görev olarak görüyoruz.

Lozan Barış Antlaşması’nın 100. yılı nedeniyle bu kez kapsamlı bir sergi düzenliyoruz. 100. Yılında Lozan: Barış Yüzyılı sergisi hem antlaşmanın Türkiye için önemini hem de dünya barışı için taşıdığı eşsiz değeri anlatmaya odaklanıyor. Sergi, Kurtuluş Savaşı ile başlayan zorlu sürecin temel aşamalarını ve yüz yıllık kazanımlarını nesnel bakış açısıyla geniş kitlelere sunmayı amaçlıyor. Versay ve Sevr gibi dikte edilmiş antlaşmalar, düşmanlığın ve yeni savaşların kapısını ardına kadar açarken Lozan Barışı’nın yüz yıldır yaşıyor olmasının nedenlerine eğiliyor.

Bu kitap, 100. Yılında Lozan Antlaşması: Sonsuz Barış sergisinin tamamlayıcı bir parçası olarak hazırlandı. Akademik iddiası olmaksızın, karşılaştırmalı bir bakış açısıyla bu tarihi olayı Birinci Dünya Savaşı sonrası imzalanan antlaşmalar ve Kurtuluş Savaşı bağlamında anlatmayı hedefliyor. Tabii asıl amacımız, Lozan Barışı’nın değerine ışık tutmak ve başta gençlerimiz olmak üzere her kesimden okuyucuya ulaşmak.

Yararlı olmasını diliyorum.

Saygılarımla.

Resul Emrah ŞAHAN

Şişli Belediye Başkanı